Matematika

Bu mavzu diniy manbadagi meros taqsimlanishiga doir. Niso surasida marhumdan qolgan bisotni uning merosxo'rlari orasida qanday bo'linishi haqida batafsil yozilgan (11- va 12-oyatlar, 176-oyat). Lekin bu yo'riqnomalarda jiddiy arifmetik xatolar bor. Buni bir holat misolida ko'rib chiqaylik. Deylik, bir ayoldan 6 000 dinor qoldi. Merosxo'r sifatida marhumaning onasi, eri va singlisi qoldi. Diniy yo'riqnomaga tayanib taqsimlaymiz: onasiga uchdan biri, eriga yarmi, singlisiga ham yarmi tegishi kerak, ya'ni 6000/3 + 6000/2 + 6000/2 = 2000 + 3000 + 3000. Biroq natijada 8 000 dinor kerak bo'lib chiqmoqda. Yana 2 ming dinorni qayerdan olish kerak? Taqqoslang, bir kishi "shu tortning yarmini Eshmatga, yarmini Toshmatga, uchdan birini Yormatga ber," desa, biz uni yo hazil qilyapti, yo oddiy arifmetikadan xabari yo'q omi ekan, deb o'ylaymiz.

Bu muammodan dinchilar xabardor bo'la turib, buning xatoligini tan olmay, turli usullar bilan "tuzatish"ga urinishadi (vaholanki, naq xudodan kelgan deb iddao etilayotgan manbani tuzatishning o'zi ikkiyuzlamachilik). Eng keng tarqalgan yo'l xalifa Umar usuli bilan "hal" qilishdir, ya'ni boshlang'ich olti ming dinorni sakkizga qayta taqsimlab, onaga to'rtdan birini, erga sakkizdan uchini, singlisiga ham sakkizdan uchini berib, qutulish. Biroq bu muammoni hal qilish emas, balki ulushlarni boshqacha taqsimlab, xato yo'riqnomadan voz kechishdir (shuning uchun bu usulga, masalan, sahoba ibn Abbos qarshi chiqqan).

Savol:

Nega diniy manbada meros taqsimlanishi borasida matematik xato ketgan?

Javob:

Bu diniy yo'riqnoma xudodan kelmagan. Agar rostdan ham xudodan kelganida edi, unda bunday xato gaplar bo'lmas edi, dinchilar uni tuzatishga urinishmas edi.